علت اسهال خونی چیست؟

اسهال خونی یا دیسانتری به وضعیتی گفته می‌شود که مدفوع آبکی و شل با خون مخلوط شده باشد. این خون می‌تواند از هر قسمتی از دستگاه گوارش، از دهان تا مقعد، منشاء بگیرد. اسهال خونی معمولاً نشان‌دهنده خونریزی در دستگاه گوارش به دلیل آسیب یا بیماری است. رنگ اسهال خونی می‌تواند قرمز روشن یا قهوه‌ای باشد که به آن هماتوشزی نیز می‌گویند. در مقابل، مدفوع سیاه، قیری و بدبو ملنا نامیده می‌شود.

علائم اسهال خونی

اسهال خونی ممکن است با علائم دیگری همراه باشد که شامل موارد زیر است:

• درد یا گرفتگی شکم
• تورم یا نفخ شکم
• بدن درد
• خستگی
• بی اختیاری مدفوع
• مخاط یا غذای هضم نشده در مدفوع
• حالت تهوع
• کاهش اشتها
• خونریزی از مقعد
• درد مقعد
• نیاز فوری به دفع مدفوع
• استفراغ

توجه داشته باشید که دیسانتری می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات خفیف مانند هموروئید یا شقاق مقعدی باشد، اما همچنین می‌تواند ناشی از شرایط جدی‌تر و تهدیدکننده زندگی مانند واریس مری یا خونریزی زخم معده باشد.

علل اسهال خونی

علل اسهال خونی متنوع هستند و می‌توانند از عفونت‌های ساده تا بیماری‌های جدی‌تر متغیر باشند. در ادامه به بررسی دقیق‌تر علل اسهال خونی می‌پردازیم:

علل گوارشی اسهال خونی

بیماری‌های التهابی روده مانند کولیت اولسراتیو و بیماری کرون می‌توانند باعث اسهال خونی شوند. این بیماری‌ها با التهاب و زخم در دستگاه گوارش همراه هستند که منجر به خونریزی و اسهال می‌شود. همچنین، زخم معده و اثنی عشر نیز می‌توانند خونریزی کرده و باعث اسهال خونی شوند. پولیپ‌ها و سرطان‌های روده بزرگ نیز از دیگر علل گوارشی اسهال خونی به شمار می‌روند.

سایر علل اسهال خونی

علاوه بر علل گوارشی، مشکلات دیگری نیز می‌توانند منجر به اسهال خونی شوند. شقاق مقعدی یا هموروئید، به‌ویژه اگر ملتهب یا دچار خونریزی شوند، می‌توانند علت اسهال خونی باشند. مصرف برخی داروها مانند داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) و داروهای رقیق‌کننده خون نیز خطر خونریزی گوارشی و اسهال خونی را افزایش می‌دهند. در موارد نادر، مشکلات انعقادی خون یا بیماری‌های عروقی روده نیز می‌توانند عامل اسهال خونی باشند.

عوامل میکروبی اسهال خونی

عفونت‌های میکروبی یکی از شایع‌ترین دلایل اسهال خونی هستند. باکتری‌هایی مانند شیگلا، سالمونلا، کمپیلوباکتر و E. coli می‌توانند باعث التهاب روده و اسهال خونی شوند. این باکتری‌ها معمولاً از طریق مصرف غذا یا آب آلوده وارد بدن می‌شوند. انگل‌هایی مانند آمیب هیستولیتیکا نیز می‌توانند عفونت‌های روده‌ای ایجاد کرده و منجر به اسهال خونی شوند. ویروس‌ها نیز به ندرت می‌توانند باعث اسهال خونی شوند، اما در برخی موارد، به‌ویژه در کودکان، ویروس‌هایی مانند روتاویروس ممکن است عامل باشند.

انواع اسهال خونی

اسهال خونی بر اساس عامل ایجادکننده آن به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:

اسهال خونی باکتریال

اسهال خونی باکتریال، که به آن شیگلوز نیز گفته می‌شود، شایع‌ترین نوع اسهال خونی است و معمولاً توسط باکتری شیگلا ایجاد می‌شود. این نوع اسهال اغلب با علائمی مانند تب، درد شکم و مدفوع حاوی خون و مخاط همراه است. عفونت با باکتری‌های دیگر مانند سالمونلا و کمپیلوباکتر نیز می‌تواند منجر به اسهال خونی باکتریال شود.

اسهال خونی آمیبی

اسهال خونی آمیبی توسط انگل آمیب هیستولیتیکا ایجاد می‌شود و بیشتر در مناطق گرمسیری دیده می‌شود. این نوع اسهال ممکن است علائم خفیف‌تری داشته باشد و شروع آن تدریجی‌تر باشد. علائم می‌تواند شامل تب، درد شکم، کاهش وزن و مدفوع خونی باشد. در موارد نادر، اسهال خونی آمیبی می‌تواند عوارض جدی‌تری مانند آبسه کبد ایجاد کند.

تشخیص اسهال خونی

تشخیص اسهال خونی معمولاً با بررسی شرح حال بیمار و معاینه فیزیکی آغاز می‌شود. پزشک در مورد علائم، مدت زمان اسهال، و سایر علائم همراه سوال خواهد کرد. آزمایش مدفوع برای بررسی وجود خون، باکتری، انگل یا سایر عوامل عفونی انجام می‌شود. در برخی موارد، ممکن است نیاز به آزمایش‌های تکمیلی مانند کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی باشد تا روده بزرگ و راست‌روده به طور دقیق بررسی شوند و در صورت لزوم نمونه‌برداری انجام شود. آزمایش خون نیز ممکن است برای بررسی کم‌خونی یا علائم عفونت درخواست شود.

درمان اسهال خونی

درمان اسهال خونی بستگی به علت زمینه‌ای آن دارد. در بسیاری از موارد، اسهال خونی ناشی از عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی خفیف، خود به خود و بدون نیاز به درمان دارویی خاص بهبود می‌یابد. با این حال، حفظ آب بدن و جلوگیری از کم‌آبی بسیار مهم است. در موارد شدیدتر یا زمانی که علت اسهال خونی باکتریایی یا انگلی باشد، درمان‌های دارویی ضروری است.

درمان دارویی اسهال خونی

درمان دارویی اسهال خونی باکتریایی معمولاً شامل آنتی‌بیوتیک‌ها می‌شود. نوع آنتی‌بیوتیک بر اساس نوع باکتری عامل عفونت تعیین می‌گردد. برای اسهال خونی آمیبی، داروهای ضد انگلی مانند مترونیدازول یا تینیدازول تجویز می‌شوند. در مواردی که اسهال خونی ناشی از بیماری‌های التهابی روده باشد، داروهای ضد التهاب و سرکوب‌کننده سیستم ایمنی ممکن است مورد نیاز باشد. مصرف داروهای ضد اسهال مانند لوپرامید باید با احتیاط و تحت نظر پزشک صورت گیرد، زیرا در برخی موارد، به‌ویژه در عفونت‌های باکتریایی، ممکن است وضعیت را بدتر کنند.

درمان خانگی اسهال خونی بزرگسالان

درمان خانگی اسهال خونی در بزرگسالان بیشتر بر حفظ آب بدن و استراحت تمرکز دارد. مصرف مایعات فراوان مانند آب، محلول‌های ORS (محلول خوراکی ریکاوری)، آب‌میوه رقیق‌شده و سوپ برای جلوگیری از کم‌آبی ضروری است. رژیم غذایی سبک و قابل هضم مانند موز، برنج، سیب‌زمینی پخته و نان تست توصیه می‌شود. از مصرف غذاهای چرب، سرخ‌شده، پرادویه و محصولات لبنی خودداری کنید، زیرا می‌توانند علائم را تشدید کنند. استراحت کافی به بدن کمک می‌کند تا با عفونت مقابله کند.

درمان خانگی اسهال خونی در کودکان

درمان خانگی اسهال خونی در کودکان نیز مشابه بزرگسالان بر حفظ آب بدن استوار است. دادن محلول ORS به کودک برای جبران مایعات و الکترولیت‌های از دست رفته بسیار مهم است. شیر مادر یا شیر خشک را طبق معمول به نوزاد بدهید، اما از دادن آب‌میوه شیرین و نوشابه‌های گازدار خودداری کنید. رژیم غذایی کودک باید شامل غذاهای سبک و مغذی مانند موز، پوره سیب‌زمینی، و برنج باشد. در صورت مشاهده علائم کم‌آبی مانند خشکی دهان، کاهش ادرار، بی‌حالی و گریه بدون اشک، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

پیشگیری از اسهال خونی

پیشگیری از اسهال خونی عمدتاً از طریق رعایت بهداشت فردی و مواد غذایی امکان‌پذیر است. شستن دست‌ها به طور مرتب با آب و صابون، به‌ویژه قبل از غذا خوردن و بعد از استفاده از توالت، بسیار مهم است. از مصرف آب و غذای آلوده خودداری کنید. آب آشامیدنی را بجوشانید یا از آب بسته‌بندی‌شده استفاده کنید. میوه‌ها و سبزیجات را قبل از مصرف به خوبی بشویید. گوشت و مرغ را به طور کامل بپزید. از تماس با افراد بیمار خودداری کنید و در صورت ابتلا به اسهال خونی، از رفتن به محل کار یا مدرسه خودداری کنید تا از انتشار عفونت جلوگیری شود.

عوارض اسهال خونی

شایع‌ترین عارضه اسهال خونی کم‌آبی بدن است که می‌تواند منجر به ضعف، سرگیجه، افت فشار خون و در موارد شدید نارسایی کلیه شود. از دست دادن الکترولیت‌ها مانند سدیم و پتاسیم نیز می‌تواند باعث مشکلات قلبی و عضلانی شود. در کودکان و افراد مسن، کم‌آبی بدن می‌تواند بسیار خطرناک باشد. در موارد نادر، اسهال خونی ناشی از عفونت‌های باکتریایی می‌تواند منجر به عوارض جدی‌تری مانند سندرم همولیتیک اورمیک (HUS) یا سپسیس شود. اسهال خونی آمیبی نیز ممکن است به آبسه کبد منجر شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت مشاهده اسهال خونی، به‌ویژه اگر با علائم زیر همراه باشد، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد:

• تب بالا (بالای 38 درجه سانتیگراد)
• درد شدید شکم
• اسهال مکرر و شدید
• علائم کم‌آبی بدن (خشکی دهان، کاهش ادرار، سرگیجه)
• استفراغ خون یا مدفوع سیاه قیری
• ضعف و بی‌حالی شدید

همچنین، در کودکان و نوزادان، اسهال خونی همیشه جدی تلقی شده و نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد.

آیا اسهال خونی خطرناک است؟

خطرناک بودن اسهال خونی بستگی به علت و شدت آن دارد. در بسیاری از موارد، اسهال خونی ناشی از عفونت‌های خفیف و خود محدود شونده است و جای نگرانی ندارد. با این حال، در برخی موارد، به‌ویژه اگر اسهال خونی شدید باشد، طولانی مدت ادامه یابد یا ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای جدی باشد، می‌تواند خطرناک باشد. کم‌آبی بدن و عوارض ناشی از آن، مهم‌ترین خطرات اسهال خونی هستند. بنابراین، تشخیص علت و درمان مناسب اسهال خونی، به‌ویژه در موارد شدید، بسیار مهم است.

آیا اسهال خونی واگیردار است؟

بله، اسهال خونی می‌تواند واگیردار باشد، به‌خصوص اگر ناشی از عفونت‌های باکتریایی یا انگلی باشد. عوامل میکروبی عامل اسهال خونی می‌توانند از طریق مدفوع فرد آلوده به دیگران منتقل شوند. راه‌های انتقال شامل مصرف آب یا غذای آلوده، تماس مستقیم با فرد آلوده یا سطوح آلوده است. رعایت بهداشت فردی، به‌ویژه شستن دست‌ها، نقش مهمی در جلوگیری از انتشار اسهال خونی واگیردار دارد.

سوالات متداول

اسهال خونی به چه شکل است؟

اسهال خونی به صورت مدفوع شل و آبکی همراه با خون دیده می‌شود. رنگ خون می‌تواند قرمز روشن، قهوه‌ای یا حتی سیاه باشد. در برخی موارد، ممکن است خون به صورت رگه‌های نازک یا لخته‌های کوچک در مدفوع دیده شود.

آیا اسهال خونی نشانه سرطان است؟

اسهال خونی به ندرت نشانه اولیه سرطان است، اما می‌تواند یکی از علائم سرطان روده بزرگ یا رکتوم باشد. سرطان معمولاً با علائم دیگری مانند تغییر در عادات روده، کاهش وزن بی‌دلیل و درد شکم همراه است. در صورت مشاهده اسهال خونی مداوم، مراجعه به پزشک برای بررسی علت ضروری است.

سریع ترین راه برای درمان اسهال خونی چیست؟

سریع‌ترین راه برای درمان اسهال خونی بستگی به علت آن دارد. برای اسهال خونی خفیف ناشی از عفونت ویروسی، استراحت و مصرف مایعات فراوان کافی است. در موارد شدیدتر یا عفونت‌های باکتریایی و انگلی، درمان دارویی با آنتی‌بیوتیک یا داروهای ضد انگل ضروری است. مراجعه به پزشک برای تشخیص و درمان مناسب توصیه می‌شود.

برای اسهال خونی چی بخوریم؟

برای اسهال خونی، مصرف غذاهای سبک و زود هضم مانند موز، برنج سفید، سیب‌زمینی پخته و نان تست توصیه می‌شود. از مصرف غذاهای چرب، سرخ‌شده، پرادویه، لبنیات و غذاهای حاوی فیبر زیاد خودداری کنید. مصرف مایعات فراوان برای جلوگیری از کم‌آبی بسیار مهم است.

قویترین داروی گیاهی برای اسهال خونی چیست؟

هیچ داروی گیاهی به عنوان قوی‌ترین درمان اسهال خونی شناخته نشده است و شواهد علمی کافی برای اثبات اثربخشی داروهای گیاهی در درمان اسهال خونی وجود ندارد. در صورت ابتلا به اسهال خونی، بهتر است به پزشک مراجعه کرده و از درمان‌های علمی و اثبات‌شده استفاده کنید.

تفاوت بین اسهال خونی و وبا چیست؟

اسهال خونی به وجود خون در مدفوع اشاره دارد که می‌تواند علل مختلفی داشته باشد، در حالی که وبا یک بیماری عفونی خاص است که توسط باکتری ویبریو کلرا ایجاد می‌شود. وبا با اسهال آبکی شدید و حجیم، بدون خون و تب مشخص می‌شود. اسهال خونی یکی از علائم وبا نیست.

چه کسانی به اسهال خونی مبتلا می شوند؟

اسهال خونی می‌تواند افراد را در هر سنی و جنسیتی تحت تاثیر قرار دهد. کودکان، سالمندان و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند بیشتر در معرض خطر ابتلا به اسهال خونی شدید و عوارض آن هستند. مسافران به مناطق با بهداشت پایین نیز بیشتر در معرض خطر ابتلا به اسهال خونی عفونی هستند.

اسهال خونی در کودکان نشانه چیست؟

اسهال خونی در کودکان می‌تواند نشانه‌ای از عفونت‌های باکتریایی، انگلی یا بیماری‌های التهابی روده باشد. در کودکان، اسهال خونی همیشه جدی تلقی شده و نیاز به بررسی فوری پزشکی دارد، زیرا کودکان بیشتر در معرض خطر کم‌آبی بدن و عوارض جدی ناشی از اسهال خونی هستند.

خون روشن در مدفوع نشانه چیست؟

خون روشن در مدفوع معمولاً نشان‌دهنده خونریزی در قسمت‌های پایینی دستگاه گوارش مانند روده بزرگ، رکتوم یا مقعد است. علل شایع خون روشن در مدفوع شامل هموروئید، شقاق مقعدی، پولیپ‌های روده بزرگ و بیماری‌های التهابی روده است. در هر صورت، مشاهده خون روشن در مدفوع نیاز به بررسی پزشکی دارد تا علت آن مشخص شود.